Zoals vorige keer aangekondigd, deze keer nog een publicatie van Lodewijk Prins. Eentje met een bijzondere titel, zeker wanneer je bedenkt dat boek uitkwam ergens in het voorjaar van 1940. Dus zo’n beetje bij het begin van de bezetting van Nederland door de Duitsers, na vijf dagen oorlog. Kennelijk zagen schrijver Prins en uitgever P.N. van Kampen en zoon te Amsterdam er geen kwaad in het koperspubliek te lokken met een term (‘op oorlogspad’) die in die dagen niet slechts een metafoor was maar ook een pijnlijke werkelijkheid in grote delen van Europa.
Blijkens het voorwoord betreft het zowel een leerboek, een tijdbeeld als een bloemlezing. De auteur analyseert ruim vijftig partijen waarvan het merendeel in de periode 1936-1939 werd gespeeld. Een enkele maal wordt een uitstapje gemaakt naar duels die eerder in de twintigste eeuw op het bord verschenen. Eentje, Vitzthum- Alexander, stamt zelfs uit 1855. Er komen Nederlandse spelers aan bod maar ook de groten der aarde zien we in actie, waarbij Euwe natuurlijk een deelverzameling vormt van beide genoemde categorieën.
Prins relativeert overigens het belang van het analyseren. ”Er worden betrekkelijk weinig partijen gespeeld die de moeite van het annoteeren loonen. Wat in de spanning van het ogenblik boeit behoeft niet juist zonder gebreken te zijn. Vele combinaties die een zaal met duizenden toeschouwers in beroering brengen, blijken nuchter beschouwd, kant noch wal te raken.”
Een ervaring die ook door veel amateurs zal worden herkend wanneer ze hun partijen naspelen.
Aardig geformuleerd is ook de volgende waarschuwing: “Voor zichzelf sprekende dreigingen zijn niet vermeld en de gebruikelijke formules in de geest van : ,,Wit is nu een stuk voor”, resp. ,,Zwart is nu een pion achter”, heb ik angstvallig trachten te vermijden. ’s Lezers aandacht en gezond verstand staan er immers borg voor, dat bijzonderheden van elementairen aard niet onopgemerkt blijven.”
Het boek bevat een Fries element, en wel een door Haije Kramer op fraaie wijze tot winst gevoerd eindspel tegen Wim Koomen. Beide mannen speelden ter gelegenheid van de aansluiting van de FSB bij de KNSB in 1939 een match tegen elkaar. Plaats van handeling de huiskamer van de toenmalige secretaris van Philidor Van Vliet, hartje Leeuwarden gelegen aan de Nieuwestad met zicht op de Lange pijp.
Koomen was een Amsterdamse schaker, die korte tijd getrouwd van met dameskampioene Fennie Heemskerk. In 1946 zouden Kramer en Koomen elkaar opnieuw op Friese bodem ontmoeten, en wel in Den hof van Holland te Bolsward alwaar een nationale achtkamp werd gehouden en die door Kramer met overmacht werd gewonnen.

Ik geef alleen de zetten die werden gespeeld, de lezer moet er zelf maar achter zien te komen wat steeds de achtergrond ervan was. 1. b3-b4 Kf6-f5 2. g2-g3 h6-h5 3. a2-a4 h5-h4 4. g3xh4 Kf5-f4 5. a4-a5 Le3-d2 6. b4-b5 Ld2xa5 7. b5xa6 La5-b6 8. Pc3-e7 Kf4-g3 9. Pe7-c8 L ad lib (waar dan ook) 10. Kd5-c6 Kg3xh4 11. Kc6xc7 Zwart geeft op er volgt Pb6 en promotie van de a-pion. PS. Prins maakt gewag van een gemiste remisevariant voor zwart op zes (6…. axb5 7. a6 Le3 8. Pd4 c6+ 9. Pc6 Lc5 enz.)
Nawoord: Het toeval wilde dat ik bij het doornemen van het boek van Prins ook even gekeken had naar een het bijgaande diagram.

 

Zwart speelt Pd7 en er volgt Pe7, koning naar het hoekje, wit slaat met de dame op h7, koning slaat dame en Th3 mat. Dinsdag in de digitale lockdowncompetitie van Westergoo maakte ik -getuige bijgaande eindstelling- dankbaar gebruik van de herinnering aan het matbeeld.