Namens het bestuur van Westergoo groet ik alle leden en wenst u goede Kerstdagen!
Jammer dat we elkaar al weer zo lang niet kunnen ontmoeten, maar het ‘is even net oars’. Of eigentijdser: ‘het is wat het is!’
Een goede schaker kan doorgaans goed geduld betrachten, bijvoorbeeld tot het juiste moment zich voordoet een combinatie in gang te zetten.   Die eigenschap komt ons nu van pas.
Geduldig afwachten en hopen op betere tijden die stellig komen.

Mocht u zich deze dagen vervelen, of mocht u zich even terug willen trekken uit de drukte van gezin of visite, kijk dan even naar bijgaande kerstboompjes. Het zelf vinden van de gevraagde oplossing schenkt vaak veel bevrediging. Maar het is ook erg aardig om aan de hand van de gegeven oplossing even de finesses van de stelling te achterhalen.

 

We beginnen met een opgave gecomponeerd door Sam Loyd. Loyd, die leefde van 1841-1911, was een beroemd Amerikaans puzzelmaker maar ook een bedreven componist van schaakproblemen.
Voor bijgaande opgave geldt: wit speelt en wint in vier.

De oplossing laat zien dat het hier gaat om ‘het driehoekje’. Wit manoeuvreert zodanig met zijn koning dat de beginstand weer wordt bereikt maar nu met zwart in plaats van wit aan zet. De zet die zwart vervolgens speelt wordt hem fataal; hij wordt namelijk mat gezet.
1. Ke8 Kd5 2.Kd7 Ke4 3. Ke7 Zwart heeft nu twee mogelijkheden Kd5 of Kf5. In het eerste geval volgt het mat door Df3 en in het tweede door Dd3. Ook voor de praktijk van het ‘gewone potje’ is dit kunstje handig om te weten. (Gaat zwart na de eerste witte zet rechtsaf naar f5 dan volgt 2. Kf7 enzovoort)

 

William A. Shinkman (1847-1933) componeerde het tweede kerstboompje. Het betreft een driezet, mat andere woorden, wit speelt en geeft mat op de derde zet tegen elke verdediging van zwart.

De oplossing is 1. Tg1. Zwart heeft nu de keus uit twee pionzetten. Kiest hij voor de h-pion dan wordt het pleit als volgt beslecht: .. h3 2. Tge1 Kg4 3. T1e4. Kiest zwart voor de d-pion dan vindt hij zijn Waterloo als volgt. 1. … d3 2. Teg5 Ke4 3. T1g4. Het vraagstuk werd voor het eerst gepubliceerd in The white Rooks, 1910.

Het derde kerstboomje zien we maar voor de helft. De loper op h8 is als het ware de piek en de witte toren op c8 is te beschouwen als de ster van Bethlehem. De witte koning is een bal die in de boom hangt. Het is een opgave van Zwitserse oorsprong en verscheen in 1970 in de Zchweizerische Schachzeitung. Ene J. Fulpius was de maker.
De opgave is: wit geeft mat in vijf.

Oplossing: Als we de stelling aan een beschouwing onderwerpen dan zien we al spoedig dat alleen de zwarte loper gespeeld kan worden, de zwarte vorst kan nergens heen en de beide pionnen kunnen niet naar voren. Wit kan proberen met zijn toren naar h1 te sluipen, maar daartoe moet de witte koning naar f2 waar hij steeds met schaakjes getreiterd kan worden door de zwarte loper. Al met al geen begaanbare weg en dus zal het witte heil moeten komen van de pionnen op de h-lijn. (Die staan ten slotte niet voor niets op het bord.)

Laten we eens wat proberen. Txh8? Nee dus, we hadden immers al gezien dat de zwarte koning geen kant op kan. Als wit het enige speelbare stuk van zwart elimineert is het onmiddellijk pat. Toch moet de witte toren op de achtste lijn blijven. Kijk maar, stel 1. Tb8 Le5 2. h8 D Lxh8 3. h7 (zwart mag de loper immers niet nemen) Lf5 4. h8 D/T+ Lxh8 5. Txh8 mat.
Toch is dit niet de oplossing! Immers na 1. Tb8 Le5 2. h8D hoeft zwart die dame niet te nemen. Hij kan met de loper naar f4 of g3 en zie dan als wit zijnde maar eens op de vijfde zet de zwarte koning mat te geven, dat lukt niet!.
Wat blijkt, de diagonaal b1-h2 is cruciaal voor wit. En hoe kan hij die in het spel betrekken? Door als eerste zet te spelen niet Tb8 maar 1. Ta8 !! Kijk maar: 1. …Le5 2. h8 Lf4 (of Lg3) 3. h7 Lg3 (of Lf4) 4. Db8. Hierdoor wordt de zwarte loper gepend zodat deze zich naar elk willekeurig veld op de diagonaal kan bewegen. Vervolgens promoveert de tweede h-pion tot dame maar toren mag ook want beide transities zorgen voor mat. Tamelijk moeilijk maar wel ingenieus gecomponeerd zo’n kerstboompje. En wat is schaken een mooi spel! Vol verwondering blijf ik het altijd maar weer constateren.
Nogmaals goede dagen en hopelijk spoedig tot ziens.
HJD