Het bijgaande boekje heeft alleen nog maar op mijn ‘werkkamer’ op een stapeltje gelegen en is als zodanig dus niet letterlijk uit de kast gekomen. Of het al lang op het stapeltje ligt? Nee, sinds vanochtend. Toen is het door de post bezorgd. Ik heb het vrijdag of zaterdag jongstleden op een internetveiling gekocht, vandaar. M’n jongste aanwinst zeg maar. Wat mij er toe bewoog om juist op dit boekje te bieden? Welnu, niet zozeer de inhoud als wel ‘het omslag’. Dat heb ik soms, dan koop ik een boek louter omdat ik het kaft zo mooi vind. In typografische zin is dit omslag niet heel bijzonder maar de gebruikte afbeelding is erg fraai. Het betreft een werk van Astrid Engels. Afgebeeld staat een detail van het schilderij genaamd Magic Moment. Prachtig vind ik het. De kleuren, de compositie, zonder overigens het hele schilderij te kennen. De schilderes (80) woont en werkt in Huizen (NH). Zie vooral haar website!

Anders dan wellicht de titel (60 componisten in 60 jaar) doet vermoeden, betreft het hier wel degelijk een schaakboek en bijvoorbeeld niet een muziekboek. Met het woord ‘componisten’ uit de titel wordt geduid op de makers van schaakproblemen. Zij componeren een stelling van schaakstukken en wel zodanig dat veelal de zwarte koning binnen enkele zetten mat staat, ongeacht hoe zwart zich daar tegen verzet.
In tegenstelling tot heel veel andere schakers houd ik wel een beetje van deze variant van ons spel. Het gaat vaak over een overzichtelijk geheel. Je weet wat je er aan hebt, wat je te doen staat. Je hoeft niet net als in het gewone partijspel ‘ins blauwe hinein’ op zoek naar onbekende mogelijkheden. Nee, je weet wat de opgave van het raadsel is en daar moet je naar op zoek.

Het boekje (36 pagina’s) is dertig jaar geleden uitgegeven ter gelegenheid van het zestigjarig jubileum van de Nederlandse Bond van Schaakprobleemvrienden dat op 18 januari 1991 kon worden gevierd. (Te uwer informatie: Westergoo werd ook op 18 januari opgericht maar dan in 1886) Het boekje werd gedrukt bij Drukkerij Van Spijk B.V. te Venlo. De vorig jaar overleden Piet le Grand en de heren J.C.M en H. Schrogt stelden het werkje samen. Dat wil zeggen ze selecteerden 60 problemen. Het eerste stamt uit 1931, het laatste uit 1990. De 59 bekendste componisten uit die jaren passeren de revue. De tweeling H. en P. le Grand komt afzonderlijk maar ook gezamenlijk een keer aan bod, vandaar.

Wat mij dan vooral interesseert is of er ook Friese stellingmakers in de eregalerij zijn opgenomen. Dat is gelukkig het geval. Ik ken niet de doopceel van alle componisten, maar volgens mij stond de wieg van de volgende personen ergens in it Heitelân: P. ten Cate, J.J.Ebben en H.H.Kamstra. G.A. Croes was na de oorlog verbonden aan Philidor Leeuwarden maar werd niet in deze provincie geboren. Tot mijn grote vreugde treffen we met rugnummer 43 Jouwert H.Turkstra aan. Turkstra verzorgde jarenlang de schaakrubriek in het Friesch Dagblad en was een fervent ‘problemist’. Helaas is hij ons al weer ruim tien jaar geleden door de dood ontvallen. Van de Bolswarder componisten Van der Werf en Schuurmans zijn helaas in deze uitgave geen composities opgenomen.

Hierbij het probleem of eigenlijk de problemen van Turkstra. Het gaat namelijk om een dubbele opgave: de stelling in het diagram en de diagramstelling minus de witte pion op c6. In beide gevallen geldt: mat in twee.

 

Het moet gezegd dat de samenstellers van het boekje met uitgerekend deze vraagstukjes wat een merkwaardige keus maakten. De sleutels tot beide problemen vormen namelijk een zet waarmee schaak wordt gegeven, en dat komt niet vaak voor. Zo weinig eigenlijk dat je bij het zoeken naar de sleutelzet normaliter aanvankelijk alle zetten waarmee schaak wordt gegeven uitsluit. Pas als je echt geen andere mogelijkheid ziet, onderzoek je de ‘schaak-zetten’. De oplossingen zijn: Pxe5+ en Pxb4+.Nogmaals: opmerkelijk.

Tenslotte nog twee opmerkingen. 1. In het algemeen raakt het woord ‘probleem’vandaag de dag een beetje uit de mode. Bestuurders en managers vermijden het woord veelal en spreken liever over ‘uitdagingen’. Laten we ons daar maar niet te veel van aantrekken. Het vocabulaire van hedendaagse politici, bestuurders en managers bestaat uit wel meer onverteerbare woorden als daar zijn: het momentum, de verbinding, de transitie, stakeholder, participatie, win-winsituatie, risicoparagraaf, winstwaarschuwing, flexibilisering, proactief, transparant en ga zo maar door. Schaakproblemen zijn beestjes die we gewoon bij hun naam blijven noemen.
2. Het boekje dat hier aan de orde is bewijst dat we in het algemeen onze boeken op een verkeerde wijze ‘stallen’. We zetten ze naast elkaar in een boekenkast zodat alleen de smalle rug zichtbaar is. Heel veel boeken hebben een prachtig omslag, zo mooi dat ze eigenlijk met de achterkant tegen de muur opgeborgen zouden moeten worden zodat de voorzijde duidelijk zichtbaar blijft. De consequentie daarvan is natuurlijk wel dat de opslagcapaciteit enorm terugloopt. Dat neemt niet weg dat we ons zelf te kort doen door al die mooie omslagen vrijwel permanent aan het zicht te onttrekken. Ik hoop u binnenkort nog wat fraai vormgegeven schaakboeken te tonen.

HJD